موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی در اجرای مواد 13 و 16 و تبصره ماده 17 لایحه قانونی تشکیل مراکز تهیه و توزیع کالا مصوب جلسه مورخ 1359/2/20 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران برای مدت نامحدود تاسیس شده است.

هدف از تاسیس موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، انجام تحقیقات، جمع‌آوری آمار و اطلاعات، نشر اطلاعات تجاری و انجام پژوهشهای لازم جهت تجزیه و تحلیل مسائل اقتصادی- بازرگانی داخلی و خارجی می‌باشد.

برابر تبصره 3 ماده 13 مستندات قانونی تشکیل موسسه «دارای شخصیت حقوقی واستقلال مالی و استخدامی بوده و آیین‌نامه‌های مالی و اداری و استخدامی و اجرایی آن توسط وزارت بازرگانی تهیه و به تصویب وزیر بازرگانی خواهد رسید و موسسه منحصراً تابع این قانون و آیین‌نامه و مقررات خاص خود بوده و از شمول قانون و مقررات مربوط به موسسات دولتی و وابسته به دولت و قانون محاسبات عمومی و قانون استخدام کشوری مستثنی است».

آنچه که در طراحی ساختار تشکیلاتی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی به عنوان یک اصل مطرح می‌باشد، هماهنگی و انطباق آن با اهداف تاسیس موسسه یعنی تامین پشتوانه فکری- علمی برای سیاستگزاری‌ در وزارت متبوع و از میان برداشتن خلاء اطلاعاتی در حوزه پژوهشهای صنعتی، اقتصادی و تجاری در کشور بوده است.

از سال 1390، با ادغام دو وزارتخانه صنایع و معادن و بازرگانی وظایف و ماموریت‌های موسسه نیز در همین راستا تغییر کرده است. این موسسه به عنوان بازوی اصلی فکری در وزارت صنعت، معدن و تجارت نقش پشتیبانی، تسهیل‌گری و تصمیم‌­سازی برای تحقق ماموریت‌ها و اهداف بخش­ صنعت،‌ معدن و تجارت انجام فعالیت خود را شروع نموده است. در این راستا اهم وظایف به شرح زیر تدوین گردیده است:

• راهبری، مدیریت و اجرای طرح‌های پژوهشی، کاربردی و توسعه‌ای بخش صنعت، معدن و تجارت؛
• انجام تحقیقات، تهیه و ارائه طرح‌های لازم در خصوص تعادل و تنظیم بازار داخلی، رشد و توسعه صادرات غیرنفتی، حمایت هدفمند از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، شناسایی و تقویت مزیت‌های نسبی و تجارت اسلامی، لجستیک و زنجیره تامین؛
• انجام تحقیقات لازم و شناسایی فرصت‌های ناشی از عضویت در سازمان‌ها و مجامع تجاری- اقتصادی منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین بررسی امکانات بازارهای بین‌المللی به منظور حضور فعال کشور در سازمان‌های مذکور بویژه سازمان جهانی تجارت (WTO) و تشکیل بازار مشترک اسلامی‌؛
• بررسی ساختار بازار کالاهای داخلی به‌منظور شناخت اشکال انحصار و هزینه‌های معاملاتی در بازرگانی داخلی؛
• طراحی و پیشنهاد خط مشی‌ها، راهبردها و ارایه توصیه‌های سیاستی در توسعه بخش صنعت، معدن و تجارت؛
• ظرفیت‌سازی نیروی انسانی متخصص بمنظور پژوهش و مدیریت در حوزه‌های صنعت، معدن و تجارت از طریق آموزش‌های تخصصی و مهارت افزایی؛
• توسعه و بهبود زیرساخت‌های علمی، آموزشی و پژوهشی در بخش صنعت، معدن و تجارت؛
• همکاری و تعامل با دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی داخل و خارج کشور؛
• برگزاری همایش‌ها و سمینارهای بین المللی و ملی در حوزه صنعت، معدن و تجارت؛
• تشکیل اتاق‌های فکر و جلسات هم‌اندیشی به منظور پشتیبانی و تصمیم‌گیری مقامات ارشد وزارتخانه؛
• رصدکردن موضوعات و مسایل کشور(مرتبط با حوزه صنعت، معدن و تجارت) و ارائه تحلیل و راهبرد در خصوص آنها؛
• توسعه نشر گزارش‌های تحلیلی و آماری، کتب و شاخص‌های مرجع در بخش صنعت، معدن و تجارت؛

هیات امناء

به منظور بررسی خط مشی کلی موسسه و همفکری در زمینه طرح‌های پژوهشی و ارزشیابی تحقیقات موسسه، هیات امنای موسسه مرکب از افراد ذیل تشکیل می‌گردد:
1- رییس موسسه
2 - نماینده وزیر صنعت، معدن و تجارت
3- سه نفر از شخصیت های علمی یا مجرب کشور و یا اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور که در رشته های اقتصاد، بازرگانی، و یا رشته ها ذی‌ربط صاحب نظر باشند، به پیشنهاد سرپرست موسسه و تصویب وزیر صنعت، معدن و تجارت 
•    دکتر محمدعلی نجفی: مشاور رییس جمهور
•    دکتر رضا رحمانی: رییس کمیسیون صنایع و معادن
•    دکتر یحیی آل اسحاق: خبره صنعت، معدن و تجارت 
4- نماینده بانک مرکزی ایران: دکتر اکبر کمیجانی قائم مقام بانک مرکزی
5- نماینده وزارت امور اقتصادی و دارایی: دکتر شاپور محمدی معاون اقتصادی

6-  معاون توسعه تولیدی سازمان برنامه و بودجه: دکتر سید حمید پورمحمدی
 

وظایف:

الف- بررسی و اظهار نظر در مورد خط مشی و اصول کلی برنامه های پژوهشی موسسه با توجه به اهداف و وظایف؛
ب- ارزیابی فعالیت های پژوهشی موسسه و بررسی تدابیر لازم جهت پیشرفت و حسن جریان امور پژوهشی موسسه؛
ج- پیشنهاد تشکیل سمینارها و کنفرانس های عالی پژوهشی و دعوت از افراد صاحب نظر داخل یا خارج از کشور؛
د- بررسی و ارائه پیشنهادهای لازم در مورد چگونگی همکاری و ارتباط با موسسه با سازمانها و مجامع تحقیقاتی جهان
ه- بررسی های لازم در جهت هماهنگی طرح های پژوهشی موسسه با سایر طرح های کلی کشور با در نظر گرفتن اولویت ها 
و- اظهار نظر مشورتی پیرامون سایر اموری که از طرف سرپرست موسسه به شورا عرضه می‌شود.