قبل از اینکه به مفهوم مالیات بر ارزش افزوده بپردازیم لازم است ابتدا مختصری
راجع به تعریف مالیات و نقش و اهمیت آن در اقتصادجامعه توضیح دهیم. در یک
تعریف ساده، مالیات بخشی از عایدی اشخاص حقیقی و حقوقیست که در ازای
استفاده از امکانات و خدمات عمومی،طبق قانون باید به حساب دولت واریز گردد.
بر اساس تعریف حقوقی «مالیات یک مالی اجباری یا نوعی خراج است که توسط
یک سازمان دولتی به منظور تأمین هزینههای مختلف عمومی یا هزینههای دولت،
به مالیاتدهنده )یک شخص حقیقی یا شخص حقوقی( تحمیل میشود. عدم
موفقیت در پرداخت، فرار یا مقاومت در برابر پرداخت مالیات، میتواند طبق قانون
مجازات در پی داشته باشد. » ویکی پدیا
مالیات یکی از مهمترین منابع درآمدی دولت است. دولت از طریق مالیاتها
میتواند منابع مالی مورد نیاز برای تأمین هزینههای عمومی مانند آموزش، بهداشت،
امنیت، زیرساختها و سایر خدمات عمومی را تأمین کند. مالیات همچنین میتواند
به توزیع عادلانه درآمدها در جامعه کمک کند. مالیات در سراسر دنیا بهعنوان بخشی
از منبع درآمد دولتها به شمار میرود و بسیاری از افراد جامعه، بدون اطلاع از این
موضوع، روزانه در حال پرداخت مالیات هستند تا آنجائیکه در برخی از کشورهای
توسعه یافته بیش از 90 درصد درآمدهای دولتها از مالیات وصولی از اشخاص
)حقیقی و حقوقی( تأمین میشود. مالیات انواع مختلفی دارد و در قوانین مالیاتی
ایران، مالیات به دو دسته مالیاتهای مستقیم و غیرمستقیم تقسیمبندی میشود
که هر کدام از آنها نیز شامل مالیاتهای مختلفی هستند.
6 آنچه در مورد قانون مالیات بر ارزش افزوده باید بدانیم
واقعیت این است که اگر دولت ها بتوانند به نوعی برنامه ریزی کنند که بدون اتکاء
به ذخائر خدادادی، کشورشان را با درآمدهای مالیاتی اداره کنند بزرگترین خدمت
را به جامعه نموده اند. زیرا در این صورت منافع مردم و دولت ها به هم گره میخورد
و دولت ها برای آنکه بتوانند درآمد لازم برای اداره کشور را فراهم نمایند، لازم است
ابتدا زمینه های سالم کسب درآمد برای مردم را فراهم نمایند تا بتوانند بخشی از درآمد
کسب شده آن ها را به عنوان مالیات وصول و درآمدهای پیش بینی شده دولت در
قوانین توسعه و بودجه های سنواتی را تأمین نمایند در غیر این صورت همه ساله با
کسری بودجه مواجه و در اجرای تکالیف خود با مشکل مواجه بشوند.
با این وجود، متاسفانه در کشور ایران دولت ها در طول سالیان متمادی از این
واقعیت غافل بوده اند زیرا با استخراج و فروش نفت و گاز ، از ذخائری که متعلق
به نسل های آینده نیز می باشد، درآمدهای مورد نیازشان براحتی تأمین می شده و
احساس نیازی به درآمدهای مالیاتی نمی کردند. در دو دهه اخیر دو عامل موجب
توجه بیشتر به درآمدهای مالیاتی گردید. از یک طرف نوسانات قیمت نفت در سطح
دنیا در اثر تحریم ها موجب عدم تحقق درآمدهای نفتی دولت و کسری بودجه های
فراوان شد، از طرف دیگر هشدار کارشناسان در ارتباط با محدود بودن ذخائر نفت
و گاز و لزوم توجه به درآمدهای پایدار برای مدیریت کشور در این زمینه موثر بود.
تصویب عجولانه قانون مالیات بر ارزش افزوده در کمسیون اقتصادی مجلس در سال
1387 که یک نوع مالیات غیرمستقیم بود و موافقت مجلس با اجرای آزمایشی آن
بلافاصله بعد از تصویب قانون، به مدت 5 سال ناشی از همین احساس نیاز بود.
تصویب و اجرای این قانون بصورت ناقص و مرحله ای ، مشکلات و نارضایتی های
فراوانی را بدنبال داشت ضمن اینکه بدلیل نبود زیرساخت ها و ساختارهای قانونی
لازم برای نحوه نظارت بر آن زمینه های سوء استفاده فراوانی را فراهم کرد. بر اساس
این قانون، که هر سال تعدادی از صنوف و فعالیت های اقتصادی را شامل می شد و
سال به سال به دایره شمول آن افزوده می شد، مشمولین قانون مالیات بر ارزش افزوده
مکلف بودند میزان مالیات بر ارزش افزوده کالاها و خدماتی را که مورد مبادله قرار
هد ق 7 م م
میگرفت از خریدار کالا اخذ نمایند اما هیچ سامانه و بستر و الزام قانونی برای ثبت و
ضبط میزان مالیات وصولی وجود نداشت.