برای انجام هر فعالیتی نیاز است که شخص علاقه‌مند به آن فعالیت، قبل از هر اقدامی یک آشنایی نسبی حداقلی به اصول اولیه آن کار و فعالیت داشته باشد؛ اینکه نوع کالا یا خدمتی که می‌خواهد تولید و به معرض فروش بگذارد چیست؟ مواد اولیه مورد نیاز آن کالا از کجا و چگونه تأمین می‌شود؟ بازار هدف آن کالا یا خدمت کجاست؟ فعالان فعلی آن باز (رقبا) چه افراد یا گروه‌هایی هستند؟ توان رقابتی خود در مقایسه با آن‌ها به چه میزان خواهد بود؟ و ده‌ها سئوال دیگر که باید قبل از ورود به عرصه فعالیت برای آن‌ها پاسخی بیابد تا با شروع فعالیت بتواند با کمترین دغدغه وارد عرصه فعالیت شود.
شاید بتوان گفت که یکی از ویژگی‌های یک تولید‌کننده خوب آن است که قبل از تولید، کالای خود را فروخته باشد و بدین منظور آشنایی با اصول اولیه بازاریابی و همچنین تکنیک‌ها و فنون مذاکره از ویژگی‌های کسانی است که در کسب و کار خود موفقیت‌هایی داشته‌اند. بازاریابی و فروش حرفه‌ای و چگونگی مذاکره برای جذب مشتری و عقد قرارداد و.... هر یک مباحث تخصصی خود را می‌طلبد که موضوع بحث این کتاب نیست و در جای خود باید به آن‌ها پرداخته شود.
اما جدای از همه این‌ها، برای انجام هر فعالیتی الزامات قانونی و مقرراتی وجود دارد که عدم آگاهی و یا بی‌توجهی به آن‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل عدم موفقیت یا شکست در کار است. به‌عنوان مثال وقتی شما می‌خواهید یک فعالیت صنفی در شهر محل زندگی خود راه‌اندازی کنید، ضمن آشنایی با اصول اولیه نوع کار و حرفه‌ای که می‌خواهید شروع کنید باید بدانید چه مجوزهایی را لازم دارید؟ از چه مراجعی باید این مجوزها را اخذ کنید؟ پس از اخذ مجوز و شروع فعالیت چه تکالیفی در قبال مرجع صادر‌کننده مجوز و دولت دارید؟ و... پس از آگاهی از این الزامات قانونی لازم است قبل از اینکه فعالیت خود را شروع کرده و احیاناً بخشی از سرمایه‌ای را که با هزار خون و دل خوردن به‌دست آورده بودید، صرف کرده باشید و بعد به‌دنبال اخذ مجوز بیفتید و تازه متوجه شوید که شما به دلایل قانونی شرایط شروع این فعالیت را نداشتید!
وقتی شروع یک فعالیت صنفی در داخل کشور و در شهر محل زندگی شما که تابع قوانین و مقررات داخلی کشور خودتان است این‌قدر الزامات و مقررات قانونی دارد، به‌طور قطع آغاز یک فعالیت در سطح بین‌الملل که هم از قوانین داخلی پیروی می‌کند و هم قوانین و مقررات بین‌المللی، به مطالعه و آگاهی بیشتری نیاز دارد.

راهنمای مطالعه کتاب
در این کتاب تلاش شده است تا ضمن پرداخت موضوعی به قانون مقررات صادرات و واردات و آیین‌نامه اجرایی آن، مواد مرتبط با قانون، از سایر قوانین داخلی و بین‌المللی که در متن مواد این قانون و آیین‌نامه اجرایی بدان‌ها اشاره شده بود در یک مجموعه جمع‌آوری شود تا بهره‌برداران محترم و به‌ویژه تجار و بازرگانان عزیز که مستقیماً در تجارت خارجی فعالیت می‌کنند، با داشتن این کتاب، نیازی به مراجعه به سایر منابع نداشته باشند.
به‌منظور اجتناب از گسستگی مطالب اصلی کتاب، متن سایر مواد قانونی مورد اشاره «با * مشخص شده‌اند» و چون جزو متن اصلی کتاب نیست، با فونتی متفاوت (ریزتر از فونت متن اصلی) آورده شده تا بدون اینکه خللی در درک مطلب ایجاد شود، خوانندگان محترم به‌راحتی بتوانند از آن متن عبور کرده و مطلب اصلی را ادامه دهند.
همچنین می‌توانید به‌محض رسیدن به مطلب ستاره‌دار، ابتدا متن مربوطه در ذیل همان ماده را که با فونتی ریز‌تر آورده شده مطالعه کنید و سپس با اطلاع از مفاد آن ماده مرتبط ستاره‌دار، دوباره شروع به مطالعه مفاد ماده اصلی از ابتدای همان ماده قانونی کنید. در هر حال به‌کار‌گیری هر یک از روش‌های پیشنهادی برای مطالعه این کتاب به سلیقه خوانندگان محترم بستگی دارد و هیچ خللی در درک مطلب ایجاد نخواهد کرد. امید آنکه با مطالعه این کتاب بتوانید به‌راحتی و بدون دغدغه به فعالیت تجاری خود بپردازید و نسبت به انجام امور مربوط به صادرات و واردات و تشریفات گمرکی اقدام نمایید و از تحمیل هرگونه هزینه‌های اضافی به خود و جرایم و خسارت‌هایی که در اثر عدم آگاهی از قوانین و مقررات پیش می‌آید، جلوگیری کنید.

تجارت خارجی
همان‌گونه که اشاره شد راه‌اندازی هر کسب‌وکار و انجام هر فعالیتی علاوه‌بر آشنایی به اصول اولیه فوق، مستلزم آشنایی با قوانین و مقررات و آگاهی از الزامات آن فعالیت و کسب‌وکار است. فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی و به‌ویژه فعالیت در حوزه تجارت خارجی نیز نه تنها از این قاعده مستثنی نیست، بلکه به دلیل وجود قوانین مختلف و متنوع داخلی و بین‌المللی حاکم بر این فرآیند، بسیار مهم بوده و ضرورت آشنایی و آگاهی از این قوانین و مقررات شرط لازم برای ورود به این عرصه است.
با توجه به نقش تجارت خارجی در دنیای امروز و اهمیت روز افزون آن در رشد و توسعه اقتصادی کشورهای دنیا و قوانین و مقررات مختلف حاکم بر تجارت جهانی، ضرورت تدوین سلسله کتاب‌های کاربردی در زمینه قوانین و مقررات مربوطه در کشور بیش از پیش احساس می‌شد. بر همین اساس این موضوع در اولویت کار قرار گرفت و در ابتدا با هدف آشنایی با قوانین و مقررات داخلی کشور در حوزه تجارت خارجی کار را شروع کردیم.
یکی از مهم‌ترین قوانین داخلی که در این زمینه تصویب و به اجرا گذاشته شده و ضرورت دارد همه فعالان اقتصادی و به‌ویژه تجار و بازرگانان با آن آشنا شوند، قانون مقرررات صادرات و واردات و آیین‌نامه‌های اجرایی آن است.
این قانون همه ساله توسط سازمان توسعه تجارت ایران به نمایندگی از وزارت بازرگانی (صنعت، معدن و تجارت) * به‌همراه آخرین اصلاحات آیین‌نامه‌های اجرایی آن و دستورالعمل‌های مرتبط، در کتابی تحت همین عنوان تجدید چاپ می‌شود که کامل‌ترین کتاب در این زمینه است و به همه فعالان این عرصه توصیه می‌شود این کتاب را در دفتر کار خود داشته باشند. در کتاب قانون مقررات صادرات و واردات، علاوه‌بر متن خود قانون و آیین‌نامه‌های اجرایی مربوطه، جداول مربوط به کد کالاها و ماخذ تعرفه‌های گمرکی کلیه کالاها و خدمات قابل صدور و ورود در چهارچوب مورد نظر سازمان‌های بین‌المللی و از جمله سازمان تجارت جهانی (WTO) وجود دارد و تجار و بازرگانان و کارگزاران گمرکی و ترخیص کاران و... می‌توانند در صورت نیاز به این کتاب به‌عنوان یک کتاب مرجع، رجوع کرده و پاسخ سئوالات خود را در درون آن بیابند.
«* این قانون در زمانی به تصویب مجلس رسیده است که وزارت بازرگانی از وزارت صنایع و معادن جدا بوده است و سامان‌دهی تجارت خارجی از تکالیف وزارت بازرگانی بوده، ولی در حال حاضر این دو وزارتخانه در هم ادغام شده و وزارت صنعت، معدن و تجارت را تشکیل داده‌اند. با عنایت به اینکه در متن قانون از عنوان وزارت بازرگانی استفاده شده ما نیز در این کتاب از همین عنوان استفاده خواهیم کرد و هرجا اسم وزارت بازرگانی گفته شد منظور وزارت صنعت، معدن و تجارت فعلی است.»
از آنجایی که کتاب فوق یک کتاب مرجع بوده و مباحث و به‌ویژه مواد قانونی و آیین‌نامه اجرایی مرتبط با هر موضوع به‌صورت مجزا از هم و در قسمت‌های مختلف کتاب بیان شده است، و از طرفی جداول مربوط به کد کالاها و جداول ماخذ تعرفه و دستورالعمل‌های مختلف را نیز شامل می‌شود کتاب حجیمی است و کار با آن کتاب برای بهره‌برداران و به‌ویژه تجار و بازرگانان جوان و تازه‌کار چندان راحت نیست.
در کتاب راهنمای تجارت، تلاش شده است تا با نگاهی کاربردی، مواد قانون و آیین‌نامه اجرایی آن به‌صورت موضوعی و پیوسته و در یک‌جا جمع‌آوری شود و هرجا توضیحاتی لازم بود در همان سرفصل ارائه گردد تا خوانندگان محترم بتوانند با صرف کمترین زمان، به اطلاعات مفید و کاربردی بیشتری در مورد موضوع مورد نظر خود دست یافته و پاسخ سؤالات خود را بیابند. به همین دلیل عنوان راهنمای تجارت برای آن انتخاب شده است. مطالعه این کتاب به بخش قابل توجهی از نیازهای عمومی شما در زمینه قوانین مقررات صادرات و واردات و آیین‌نامه اجرایی آن پاسخ می‌دهد، اما بدان معنی نیست که شما را از مراجعه به کتاب‌های مرجع به‌طور صددرصد بی‌نیاز کند، لذا همچنان توصیه می‌شود کتاب قانون مقررات صادرات و واردات را به‌عنوان یک کتاب مرجع در محل کار خود داشته باشید تا در صورت نیاز خاص، به‌ویژه در زمینه آگاهی از کد کالا و ماخذ تعرفه کالاها به آن مراجعه کنید.
قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرایی آن نیز از مهم‌ترین قوانین حاکم بر تجارت خارجی است که آشنایی تجار و بازرگانان با آن قانون، همچون قانون مقررات صادرات و واردات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به جهت اهمیت این قانون و کاربردهای فراوان و گستردگی مباحث قانون امور گمرکی، به موضوع مقررات امور گمرکی در کتاب جداگانه‌ای با همین عنوان «راهنمای تجارت» در امور گمرکی به‌صورت مفصل پرداخته شده است و برای اطلاع از این مقررات، خوانندگان محترم را به مطالعه کتاب راهنمای تجارت در امور گمرکی از همین مؤلف ارجاع می‌دهیم.
یکی دیگر از بخش‌های اقتصادی که در اقتصاد جمهوری اسلامی فعال بوده و ارتباط تنگاتنگی با موضوع تجارت دارد، مناطق آزاد تجاری و مناطق ویژه اقتصادی هستند که دارای قوانین خاص خود بوده و فرصت‌های بسیار خوبی را در حوزه تولید و تجارت پیش روی تولیدکنندگان و تجار قرار می‌دهد. آشنایی تجار و بازرگانان با قوانین و مقررات این مناطق نیز همچون قانون مقررات صادرات و واردات و قانون امور گمرکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در این کتاب به این موضوع نیز پرداخته شده است و لذا مطالب این کتاب در مجموع در دو بخش تنظیم شده است.
بخش اول: قوانین و مقررات صادرات و واردات
بخش دوم: قوانین و مقررات مناطق آزاد تجاری و مناطق ویژه اقتصادی

بخش اول
مقررات صادرات و واردات